Efendiiimmm, sıkı takipçiler hatırlayacaktır; sizleri en son dik yokuşlu yolları, sokak dolusu işportacıları, popüler atıştırmalık işkembe kavurmasıyla, dünyanın en yüksek rakımdaki başkenti La Paz’da bırakmıştım. O halde hemen kaldığımız yerden gezmelere devam edelim. Öncelikle, Plaza de Eguino’daki iki yıldızlı otelimiz Continental Hotel’de ilk gece nasıl geçti oradan başlayayım anlatmaya. Girişin bir üst katındaki tuvalet ve banyosu içinde odamız rahat denilecek klasmandaydı. Tabi oksijensizlik sorununu dikkate almazsak, ki bu, bu coğrafyadaki ortak sorun! Uykudan önce coca yaprağı seansları kaçınılmaz. Bir de baş ucu suyu.
Sabah uyanır uyanmaz reception görevlisi genç arkadaş, isteğimiz üzerine coca çayı yapmalık sıcak su veriyor. Sohbet sırasında, dün yakşam güler yüzlü yaklaşımı ve hoşgörülü tavırlarıyla gönlümüzü fetheden ablanın oğlu olduğunu öğreniyoruz. Kendisine teşekkür edip şehir turumuza başlıyoruz.
Daha otelde adımınızı atar atmaz çıktığınız Eguino Meydanı, karman çorman trafiği, seyyar satıcıları, sokak çığırtkanları ile bir görüntü cümbüşü sunuyor. Hangi tarafa gideceğini bilemiyor insan. Kapı önünden uzayıp, bilinmezde kaybolan Illampu Caddesi tüm hareketliliğiyle çekiveriyor içine. Bademci, börekçi, meyveci, çorapçı, şekerlemeci, tezgahlar, vitrinler, yayalar, arabalar. Hele bir de halk otobüsleri var ki; cakasından yanına yanaşılmaz.
Yol, yürüdükçe uzayıp gidiyor. Sıkılmak ya da yorulmak olası değil! Sağlı, sollu dükkanlar, turizm acenteleri, oteller, hosteller ve sizi yolunuzdan saptıracak ara sokaklar. Değişmeyen tek şey ise hepsinin de dimdik yokuş oluşu. Kısacası La Paz, gezmesi son derece keyifli, ancak bir o kadar zahmetli bir şehir.
Illampu Caddesi’nden hiç sapmadan yürüdüğünüzde ise birkaç blok ötede kapalı bir pazar yeri olan Mercado Rodriguez’i görüyorsunuz. Şehrin en büyük yiyecek pazarı olarak anılan pazar, civarındaki sokaklara yayılmış ve taze meyve, sebze, et, tavuk, Titicaca Gölü’nde yetişen balık ve deniz mahsulleri, kuruyemiş gibi pek çok besin maddesi satılmakla birlikte ülkenin en iyi boğa penisi çorbasıyla nam salmış. Sokaklar dolusu rengarenk tezgahlar fotoğraf severlere birbirinden güzel kareler sunuyor. Bununla birlikte satıcıların fotoğraflanmaktan pek hoşlanmadıklarını ve hatta yüzlerini sakladıklarını da belirtmem gerek sanırım. Biz de pazarın içine kaybolmak üzere giriyor, gördüğümüz her sokağa dalıyor, bir yandan alışveriş yapıp, diğer yandan fotoğraf çekiyoruz.
Pazarda denk geldiğimiz birbirinden sevimli iki kuzucukla epey eğleştikten sonra şehrin en kalabalık merkezlerinden Plaza Mayor’a doğru çeviriyoruz rotamızı. Illampu Caddesi üzerinde, pazarı az geçince vardığınız dört yolun sol köşesindeki benzincinin sokağında, sağ kolda iki katlı bir süpermarket var, Almirante Grau üzerinde. Ketal Hogar adındaki bu markette aradığınız her şeyi bulmanız mümkün. Ancak, önemli bir detaya değinmek isterim ki, eğer almaya niyetlendiğiniz şey bira ise depozitolu boş şişeyi kasaya iade etmeden alamıyorsunuz! Kutu alırım diye düşünüyorsanız, kutular küçük boy ve dolayısıyla daha pahalıya mal oluyor. Ama bunun dışında iğneden ipliğe, bir markette arayacağınızdan fazlasını buradan uygun bütçeyle temin edebilirsiniz. Üst katında, dipte bir yerde bir de ücretsiz tuvalet var müşteriler için. Girişinde bir eczane ve ufak bir fast food dükkanı bulunan bu çok işlevsel market de aklınızın bir köşesinde bulunsun; zira şehirde pek fazla bu tarz market yok. Bakkal türü yerlerde ise aradığınız her şeyi bulamayabildiğiniz gibi fiyat etiketleri de market bedelinin epey üzerinde.
Sözü daha fazla uzatmadan Plaza Mayor’a çıkalım öyleyse. Şehrin en işlek meydanlarından Mayor, akıl almaz incelikteki dış cephe motifleriyle ünlü San Fransisco Kilisesi ve ağırlıklı olarak yeme, içme sektöründe hizmet veren Mercado Lanza’ya ev sahipliği yapıyor.
San Fransisco Kilisesi
2010 yılında tamamlanmış Lanza, pazar yerinden ziyade katlı otoparka benzeyen, estetikten uzak, işlevsellik ön planda tutularak yapılmış bir yapı. Hak arasında nefret eden kadar beğeneni de varmış.
Bizim ziyaret ettiğimiz saat çoğu dükkan kapalıysa da hemen yanındaki Mercado Camacho’nun yemek katında boş masa bulmak neredeyse imkansız. Tam öğlen saati olduğundan civarda çalışan esnaf ucuz yollu doymak için burayı tercih etmiş. Elbette biz de geri kalmıyoruz bu geleneksel yemek cümbüşünden. Tek kelimesini bile anlamadığımız “3 çeşit 5 para”lık menü önerileriyle çözemeyeceğimiz iletişim sürecini önlerindeki tabak güzel görünen iki müşterinin yanına oturup, garsona “iki porsiyon bundan” işaretiyle siparişimizi veriyoruz. Pek çoğunuzun böyle bir ortamda yemek yemeyecek, hatta bu yemekleri hijyen dışı ve kötü değerlendirecek olmasına yediğimiz yemeğin gerek lezzet, gerek miktar, gerekse fiyat açısından son derece tatmin edecek nitelikte olduğunu gönül rahatlığıyla söyleyebilirim.
Midemiz tıka basa dolu, aklımız birbirinden renkli ve çekici dondurmalarda kalarak terk ediyoruz burayı. Hedefimizde Plaza Murillo var. Işıklardan caddenin diğer tarafına geçerek Comercio Caddesi’ni takip ediyoruz. Casco Viejo olarak da adlandırılan eski şehir merkezi, başta önemli hükümet binaları olmak üzere birbirinden estetik yapılara ev sahipliği yapıyor. Meydan, Bolivia’nın bağımsızlığında önemli yer tutan kahraman Pedro Murillo’nun adını taşıyor. Popülaritesi geçmişe dayanan meydan, ayrıca kanlı politik savaşlara ve pek çok yöneticinin ölümüne de sahne olmuş.
1835 tarihli katedral
Bolivia Başkanı’nın konutu olan hükümet konağı, tarihte geçirdiği iki büyük yangın sebebiyle yanmış saray anlamına gelen Palacio Quemado olarak da anılıyor.
Sarayın hemen karşısında ise talihsiz başkan Villaroe’ye adanmış bir heykel bulunuyor.
Günümüzde hala şehrin en gözde noktası diyebilirim bu meydan için. Halkın buluşmak, oturup soluklanmak, güneşten yararlanmak, kitabını okumak, güvercinleri beslemek için tercih ettiği bir yer. Pek çok seyyar satıcı da bu ilgiden nasipleniyor. Meydanda soluklanıp, bol bol fotoğraf çektikten ve tabi ki güvercinler tepenizde, ellerinizle besledikten sonra dalın gönlünüzün çektiği bir sokağa. Bilmediğin yerde kaybolmaktan daha keyifli ne olabilir ki?!
Eğer eski şehir bölgesine doydum diyorsanız iki seçenek sunarım size, tabi eğer hala yürüyecek gücünz varsa… Hadi ama, gezgin olmak öyle kolay değil! Özünde “gez” var ???? Birinci seçenek, Mariscal Santa Cruz Caddesine geri inip, devamındaki 16 De Julio (El Prado) Caddesi üzerindeki Plaza del Estudiante, yani adından da anlaşılabileceği gibi üniversite meydanı. Fakültelere ev sahipliği yapan öylesine kalabalık ve karmaşık ki, adeta yoruyor insanı. Araç trafiği bir yandan, yaya kalabalığı diğer yandan. Biz, bir an önce kalabalıktan kaçmak için dalıyoruz Cañada Strongest’a. Biraz yokuşlu ama sessiz, sakin en azından. Hem bu güzide şehirde yokuş olmayan neresi var ki?! Biraz coca yaprağı, bol su, tamamdır. O da kesmediyse ilk eczaneden bulacağınız ilaç solunumunuzu rahatlatacaktır. Yokuş yukarı tırmanırken sol kolunuzdaki hapishaneyi de kaçırmayın! Hemen geçer geçmez karşınıza çıkacak olan park ise kısa bir mola vermek için sizi nerdeyse kolunuzdan çekip alıverecek.
Kısa bir mola sonrasında tırmanışa devam ederek geldiğimiz Illampu Caddesi’nden otelimizin bulunduğu meydana doğru ilerliyoruz. Otele gittiğimizi düşünmeyin hemen! Yok öyle kolay lokma. İnsan kaç kez dünyanın en yüksek başkentinin sokaklarını adımlar?! “Aaaaaaa, yetti ama bu kadar yürümek” isyanındakiler için ikinci seçeneği sunatım öyleyse. Mariscal Santa Cruz Caddesi’ne indiğiniz gibi Mercado Lanza’nın yanından Santa Cruz Sokağı’na dalın. Biraz yokuş çıkacaksınız siz de ama Witches Market’i görünce hepsini unutacaksınız. Bakmayın siz adının market olduğuna; burası aslında birbirine paralel birkaç sokaktan oluşan bir zanaatkarlar mahallesi. Biz de oraya geliyoruz, merak etmeyin. Sadece birkaç detay daha fazla görmüş olarak. Eh, o da ayaklarımızın ve nefesimizin ödülü olsun canım ????
Witches Market, el sanatlarının satıldığı, son derece bohem bir mahalle. Burada giyim, kuşam, aksesuar, gümüş takılar, müzik aletleri satılan dükkanlar ve pek çok büyü mazlemesi satan tezgahlar var. Yanlış anlamadınız, büyü yapmaya yönelik her türlü malzeme! Kurutulmuş lama fetüsünden tutun, tütsülere, seramiklere, çeşit çeşit otlara kadar aklınıza gelebilecek ne varsa. İntikam, aşk, para peşinde koşanların vazgeçilmez adresi Hecheceria, yani diğer adıyla Witches Market. Eski Aymara inançlarına dayanan büyüler için derdinizi ve amacınızı söylemeniz yeterli:) Bu tezgahlardaki en korkunç şey ise kurutulmuş lama fetüsleri. Gerçek olduklarını öğrendiğimde dünyam başıma yıkıldı diyebilirim ???? Bu kurutulmuş ceninleri evlerinin temeline gömerek Pachamama’ya sunarak kendisinden koruma, sağlık, mutluluk ve iyi şans diliyorlarmış. Aman siz siz olun fotoğraf falan çekerken kızdırmayın tezgahtarı, sonra yapıverir size de bir lanet büyüsü ????
Büyüye, fala ilgimiz olmadığından sanatkarların yayıldığı sokaklar daha fazla ilgimizi çekiyor. Niyetimiz alışveriş yapmak değil ama baştan söyleyeyim, gördüğünüz her şeyi almak isteyeceksiniz. Daha gidecek yolumuz, görecek yerimiz olduğundan ben kendimi bir sampoñayla kısıtlıyorum. Bana sorarsanız şehrin gezmesi en keyifli yerlerinden biri derim.
Hele bir de gün akşama dönüp de ışıklar yandığında ayrı bir güzelliğe bürünüyor. Karnı acıkanlar için de hemen yakınında yemek satıcılarının yan yana dizildiği bir sokak var. Elbette et bol, porsiyon doyurucu, fiyat ise son derece akla yatkın. Gittiğimiz her yerdeki temel ilkemiz “Think globaly, acte localy”.
Ve şehre akşamla birlikte soğuk da çökerken biz de otele dönüp bagaj odasına koyduğumuz semerlerimizi sırtlanıyoruz. Elimizde de pazardan aldığımız yolluklar ve olmazsa olmazımız suyumuz J Yolcu, yolunda gerekmiş. Yolumuz da uzun üstelik. Nereye gittiğimizi biraz merak edin ama fazla da yormayın kendinizi, pek kolay olmayabilir bu sefer tahmin etmek. Hepi topu bir hafta sonra yine beraberiz. Siz o süreyi olabildiğince gezerek geçirin. Haftasonu da gelmiş, umarım biraz “arsız”lık yaratır sizde anlattıklarım. Haydi sağlıcakla, umutla, mutlulukla kalın. Bilmediğiniz yollara dalın.